Temel Linux Komutlarının İncelenmesi

Linux sistem yönetimi ve sızma testleri sırasında Linux komut satırı ile bazı işlemlerin yapılması gerekebilmektedir. Bu yazıda, Linux işletim sistemi üzerinde çalıştırılabilecek temel komutlar çeşitli başlıklar altında incelenecektir.

Temel komutlar öncesinde bilinmesi gereken bir takım hususlar aşağıdaki gibidir:

• “~” ifadesi komutu çalıştıran hesabın ev (home) dizinini belirtir.
• “.” ifadesi mevcut dizini belirtir.
• “..” ifadesi bir üst dizini belirtir.
• Dosya adındaki “?” ifadesi tek bir karakteri belirtir. Örneğin, “a?i” ifadesi “aai”, “abi”,… olabilir.
• Dosya adındaki “*” ifadesi birden çok karakteri belirtir. Örneğin, “a*i” ifadesi “ai”, “aai”, “aaai”, “as2k9fi”… olabilir.
• Bir komut çalıştırılması ile ilgili yardım almak için komut adından sonra “-h”, “–h”, “-help”, “–help” ifadeleri kullanılabilir.

 

Temel Komutlar

• which <Komut> : Belirtilen komutun bulunduğu dizinini verir.

• whatis <Komut> : Belirtilen komut hakkında kısa bilgi verir.

• man <Komut> : Belirtilen komut hakkında ayrıntılı kullanım bilgilerini verir.

• locate <Dosya> : Belirtilen dosyanın bulunduğu dizini belirtir.

• echo <İfade>: Ekrana (Output Device) belirtilen ifadeyi yazdırır. Bir komutun çıktısı ekrana yazılmak isteniyorsa (komutun, kabuk tarafından çalıştırılması amaçlanıyorsa), bu komut ifadeleri arasına yazılır.

 

• figlet <İfade>: Ekrana (Output Device) belirtilen ifadeyi formatlı bir şekilde yazdırır.

 

• setxkbmap <DilKodu>: Klavyenin dilini günceller.

 

 

Dizin Komutları

• pwd : Mevcut durumda bulunulan dizini verir.

• cd <Dizin>: Belirtilen dizine gidilir.

• ls <Dizin> : Belirtilen dizindeki dosyaları listeler. Herhangi bir dizin belirtilmemiş ise, mevcut durumda bulunulan dizindeki dosyaları listeler. “-la” parametresi ile gizli dosyalar da dahil olmak üzere, belirtilen dizindeki dosyalar hakkında ayrıntılı bilgileri listeler. “-R” parametresi ile alt dizinlerin içeriği de listelenir.

 

• mount <KaynakDizin> <HedefDizin> : Belirtilen kaynağı, belirtilen hedefe mount eder.

• umount <Dizin> : Mount edilmiş olan dizin, umount edilir.

• mkdir <Klasor>: Belirtilen isimde yeni bir klasör (dizin) oluşturur. Birden fazla klasör adı tanımlanarak, çoklu klasör oluşturulabilir. “-p” parametresi ile var olmayan dizinde, belirtilen dizin de dahil olmak üzere bir klasör oluşturulur. Geçici bir dosya oluşturmak için “/tmp/$USER.XXXXXX” ifadesi kullanılabilir.

• rmdir <Klasor>: Mevcut dizin (klasör) silinir.

• basename <Dizin> : Dizinde belirtilen son klasörün adı belirtilir.

• dirname <Dizin> : Dizinde belirtilen klasörün bulunduğu üst dizin belirtilir.

 

Dosya Komutları

• touch <Dosya> : Belirtilen isimde yeni bir dosya oluşturur. Birden fazla dosya adı tanımlanarak, çoklu dosya oluşturulabilir. “–date” seçeneği ile belirtilen tarihte hazırlanmış gibi, dosya oluşturulur.

• rm <Dosya> : Belirtilen dosyayı siler. “-f” parametresi ile dosya zorla (force) silinir, “-r” parametresi ile altdizinlerle birlikte (recursive) silme işlemi gerçekleştirilir, “-i” parametresi ile kullanıcıya silme işlemi onayı alınarak (interactive) işlem tamamlanır.

 

 

• cat <Dosya> : Belirtilen dosyanın içeriği okunur.

• more <Dosya> : Belirtilen dosyanın içeriği okunur. Dosya boyutu uzunsa, ekrana sığacak kadarı ekrana yazdırılır ve kullanıcıdan yazının devamı okunması için talepte bulunması beklenir.

• vi <Dosya> : Belirtilen dosyanın içeriği okunur, yazılır.

• nl <Dosya> : Belirtilen dosyanın içeriği satır değeri ile birlikte okunur.

• strings <Dosya>: Dosyadaki okunabilir karakterleri yazdırır.

• file <Dosya> : Belirtilen dosyanın türü hakkında bilgi verir.

• grep <İfade> : Belirtilen dosyada istenilen ifadeyi arar. “-E” parametresi ile düzenli ifadeler, “-Eo” ile eşleşen düzenli ifadeler, -A3 ifadesi ile sonraki 3 satır, -B2 parametresi ile önceki ilk 2 satır, -v ile eşleşmeyen durumlar,… ekrana yazdırılırken; “-q” ile ekrana çıktı yazılmaz. Düzenli ifadelerde “*” 0 ve sonsuz olsun, “+” 1 veya sonsuz olsun, “.” herhangi bir karakter olsun, “$” sonu bu şekilde olsun, “^” başı bu şekilde olsun, “[a-z0-9A-Z]” veya [abc] ile belirtilen karakterler arasında olsun, “{1,3}” 1/2 veya 3 tane olsun, {5} 5 tane olsun, “-R” ile özyinelemeli arama, “|” veya olsun, “?” 0 veya 1 olsun … demektir.

IP için dizenli ifade örneği:

echo “10.24.6.0” | grep -E “^(([1-9]|[1-9][0-9]|1[0-9][0-9]|2([0-4][0-9]|5[0-5]))\.){3}([1-9]?[0-9]|1[0-9][0-9]|2([0-4][0-9]|5[0-5]))$”

 

• exec <Komut>: Komut çıktısının sonucu üzerinde başka bir komut çalıştırır.

 

• find <Dizin> <Seçenekler>: Belirtilen dizinde belirtilen seçeneklerle dosya/klasör aranır. “-name” parametresi ile dosya adına göre, “-user” parametresi ile kullanıcı adına göre, “-type” parametresi ile dosya türüne göre (dizin, dosya),”-mtime” parametresi ile dosya değişiklik tarihine göre, “-perm” parametresi ile dosya iznine göre, “-size” parametresi ile dosya boyutuna göre… filtreleme yapılarak dosya/klasör aranır. “mtime” parametresi ise dosyada değişiklik tarihi üzerinde filtre yapmak için kullanılır. “0” ve “-1” değerinde son 24 saat, “1” değerinde son 24 saat ve son 48 saat arasında, “+1” değerinde ise 48 saatten daha fazla süre önce değiştirilen dosyaları tespit etmek için kullanılır. Ayrıca, belli bir dosyadan daha sonra oluşturulmuş dosyalar için “newer” parametresi kullanılır.

İpucu: En çok kullanılan dosya oluşturma teknikleri aşağıda sıralanmıştır:

• namei <Dizin> : Belirtilen dizindeki dosyaları üst dizinleri dahil olmak üzere listeler.

• cp <Dosya> <KopyaDosya> : Dosya kopyalanır.

• mv <Dosya> <KopyalanacakDizin> : Dosya taşınır.

• wc <Seçenekler> <Dosya> : Belirtilen dosya için, “-c” parametresi için harf, “-w” parametresi için kelime, “-l” parametresi için satır sayısını verir.

• awk <Seçenekler> <Dosya> : Belirtilen dosyada “-F” parametresinde belirtilen ayıraca göre, kolonları listeler ve “print” ile belirtilen kolonları ekrana yazdırır. Ayıracı ekrana bastırmaz.

• sed <Seçenekler> < <Dosya> : Dosya içerisindeki ifadeyi başka bir ifade ile değiştirilir. “s” karakteri ile ayıraç belirtilir. Bu ayıraç genellikle “/” olarak belirtilirken “_”, “;” gibi karakterler (“s_İfade1_İfade2_g” gibi) de olabilir. İkinci ayıraçtan sonraki ID değeri değiştirilmesi istenen ifadenin görüldüğü ilk iterasyonda değişimin yapılacağını belirtir. Örneğin; ‘s/Ali/Ahmet/4’ ifadesinde sadece 4. “Ali” kelimesi “Ahmet” ile değişecektir. Eğer ID değerinin boş olması 1, “g” olması ise tamamı anlamına gelir. İkinci ayıraçtan sonraki kısımdaki “i” ile büyük/küçük harf duyarsızlık sağlanır; “p” ile ekrana yazdırılır; “w” ile değişimin gerçekleştirildiği satırlar için dosyaya yazdırma işlemi gerçekleştirilir.

 

• cut <Seçenekler> <Dosya> : Belirtilen dosyada “-d” parametresinde belirtilen ayıraca göre, kolonları listeler ve “-f” ile belirtilen kolonları ekrana yazdırır. Ayıracı da ekrana bastırır.

• head -<SatirAdedi> <Dosya> : Belirtilen dosyadaki ilk N tane satır sayısını verir.

• tail -<SatirAdedi> <Dosya> : Belirtilen dosyadaki son N tane satır sayısını verir.

• tr <İlkİfade> <İkinciİfade> : Belirtilen karakterler değiştirilir.

• sort <Dosya> : Dosya içerisindeki veriler sıralanır. “-nr” parametresi ile tersten (numeric reverse) sıralanır.

• uniq <Dosya> : Dosya içerisindeki veriler tekil olarak listelenir. Bu komuta sıralı dosya verilmesi gerekmektedir. “-c” parametresi ile tekrar adetleri de listelenir.

• diff <Dosya1> <Dosya2> : İki dosya arasındaki farkı belirtir

• tar <Seçenekler> <SıkışmışDosya> <Dosya> : Belirtilen seçeneklere göre sıkıştırılmış dosya oluşturur veya sıkıştırılmış dosyayı dışarı çıkarır.

• gzip <TarDosyasi> : Tar formatlı dosyayı sıkıştırır.

• md5sum <Dosya> : Belirtilen dosyanın/ifadenin MD5 özetini verir.

• sha1sum <Dosya> : Belirtilen dosyanın/ifadenin SHA1 özetini verir.

• gcc <Seçenekler> <BetikDosyasi> : Betik dosyasi derlenerek “-o” parametresi ile belirtilen isimde çalıştırılabilir dosya oluşturulur.

 

• stat <Dosya>: Dosyanın (sistem dosyaları dahil) durumunu belirtir.

 

Sahiplik Komutları

• chmod <İzinler> <Dosya> : İstenilen izin (read/write/execute) verilir. Bir klasörün içerisine girilmesi için R ve X hakları bulunmalıdır. Bir dosyanın çalıştırılabilmesi için X hakkı gereklidir.

 

Not: “750” gibi sayısal ifadeler kullanmak yerine “chmod u+rwx,g=rx,o-x YeniDosya.c” gibi ifadeler de kullanılabilir. Ayrıntılı bilgi için bakınız.

• chown <Kullanici> <Dosya> : Dosyanın sahibi olan kullanıcı değiştirilir.

• chgrp <Grup> <Dosya> : Dosyanın sahibi olan grup değiştirilir.

 

Yönlendirme Komutları:

• <İfade> < <Dosya> : Sağ taraftaki veriyi sol taraftaki komuta girdi olarak sunar.

• <İfade> > <Dosya> : Sol tarafındaki ifadenin ürettiği çıktıyı sağ tarafındaki dosyaya yönlendirir veya sol tarafındaki veriyi sağ tarafındaki komuta girdi olarak sunar.

• <İfade veya Dosya> >> <Dosya> : Belirtilen dosyaya ilgili ifade/dosya eklenir.

• <Komut1> | <Komut2> : Komut1’in çıktısını Komut2’ye yönlendirir

• <Komut> 1> /dev/null : Standart çıktıyı /dev/null’a (kara deliğe) gönderir. Özellikle stderr’e yapılan yönlendirmelerin ekrana bastırılmaması için kullanılır.

 

• <Komut> 2> /dev/null : Standart hatayı /dev/null’a (kara deliğe) gönderir.

 

Oturum Bilgileri

• id : Mevcut oturumda komutu çalıştıran kullanıcının adını ve üye olduğu grupları verir.

• whoami : Mevcut oturumda komutu çalıştıran kullanıcının adını verir.

• su – <KullaniciAdi>: Belirtilen kullanıcıya geçiş yapılır (Substitute User).

• sudo <Komut>: “/etc/sudoers” dosyasındaki ayara göre komut çalıştırılır. Genellikle “root” gibi komut çalıştırmak için kullanılır.

• logname : Mevcut oturumda komutu çalıştıran kullanıcının adını verir.

• who : Mevcut anda, Linux bilgisayara uzaktan veya yerel olarak oturum açmış olan kullanıcı listesini verir.

• pinky : Mevcut anda, Linux bilgisayara uzaktan veya yerel olarak oturum açmış olan kullanıcı bilgilerini (oturum kabuğu, oturum açtığı zaman,… ) verir.

• last : Oturum açılmış olan tüm oturumlar ile ilgili bilgileri verir.

• lastlog : Tüm kullanıcıların (/etc/passwd altındakilerin) en son oturum açtığı zamanı listeler.

• history : Oturumu bulunan kullanıcının çalıştırdığı komutları listeler. “-c” parametresi ile eski komutlar silinir.

 

Paket Güncelleme Komutları

• dpkg : Yüklü paketleri listeler. “-l” ile tüm yüklü paketleri listeleme, “-L <PaketAdi>” ile paket ile yüklenen dosyaları listeleme, “-p <PaketAdi>” ile paketi detaylandırma, “-S <PaketAdi>” ile paketi arama, “-i <PaketAdi>” ile paketi kurma, “-r <PaketAdi>” ile paketi silme, “-P <PaketAdi>” ile pakete ait programı ve konfigürasyonları silme,… gibi işlemler gerçekleştirilebilir.

• apt-get dist-upgrade : Paketler güncellenir, bağımlılıklar güncellenir/eklenir/kaldırılır.

• apt-get update : /etc/apt/sources.list tarafından gösterilen depolardaki uygulama listesine göre, paketlerin listesini (paketlerin kendisini değil) günceller. Herhangi bir güncelleme işleminden önce bu komut çalıştırılır ve böylece uygulamanın son güncel hali/versiyonu/bağımlılıkları öğrenilir.

• apt-get upgrade : Yüklü/Kurulu olan paketler güncellenir.

• apt-cache search <PaketAdi> : Yüklenmek istenen paket internette aranır.

• apt-get install <PaketAdi> : “/etc/apt/sources.lst” dosyasındaki depolardan belirtilen paket yüklenir. “apt-get remove <PaketAdi>” komutu ile belirtilen paket kaldırılır.

 

Ağ İşleme Komutları

• ifconfig : IP bilgisini verir.

• netstat <Seçenekler> : Mevcut sistemin ağ bağlantılarını listeler.

• arp : Bilgisayarın ARP tablosunu listeler.

• ping <IP> : Belirtilen adrese ping atılır.

• host <IP> : Belirtilen adresin DNS kayıtlarını listeler.

• wget <URL> : Belirtilen adrese ait HTML sayfası indirilir.

 

Servis İşleme Komutları

• service <ServisAdi> <Operasyon>: Servis başlatılır/durdurulur/durumu belirtilir.

• Init betikleri: /etc/init.d dizini altındaki betiklerle servis başlatılır/durdurulur/durumu belirtilir.

 

Proses İşleme Komutları

• :? : Yapılan son işlemin sayısal sonucunu verir. “0” ise işlem başarılı olarak gerçekleştirilmiştir. Aksi sonuçta işlem gerçekleştirilirken hata alınmıştır.

• ; : Komutları sıralı bir şekilde son komuta kadar çalıştırır.

• && : Komutları sıralı bir şekilde hata oluşturan komuta kadar (“:?” sonucu 0 olmadıkça) çalıştırır.

Not: Konfigürasyon işlemleri için sık sık “./configure && make” komutları kullanılır. Böyle konfigürasyonda bir hata olması durumunda işlem sonlandırılır.

• & : Bir prosesi arka planda çalıştırmaya yarar. Arka planda çalışabilen bu proseslere Deamon denir.

• jobs : Çalışan görevleri listeler.

• fg : Arka planda çalışan bir proses ön plana alınır.

• time <Komut> : Belirtilen komutun çalışma süresini ekrana yazar.

• nohup : Komut satırı kapansa da uygulamanın çalışmasına devam etmesi için kullanılır.

• kill <Proses> : Belirtilen prosesi öldürür. “-9” parametresi ile proses öldürülmeye zorlanır.

 

 

Kullanıcı ve Grup Komutları

• adduser <Kullanici> <Seçenekler> : Kullanıcı oluşturulur.

• groups <Kullanici> : Kullanıcının grubunu listeler.

• passwd <Kullanici> : Belirtilen kullanıcının parolası değiştirilir.

 

Sistem Yönetimi Komutları

• hostname : Bilgisayarın adını verir veya bilgisayarın adı güncellenir.

• uname : İşletim sistemi hakkında bilgi verir.

• Version dosyası: İşletim sistemi hakkındaki ayrıntılı bilgi /proc/version dosyasından elde edilebilir.

• Filesystems dosyası: İşletim sisteminin dosya sistemi hakkında ayrıntılı bilgi /proc/filesystems dosyasından elde edilebilir.

• fdisk : Disk bölümleme işlemleri gerçekleştirilir.

• free : Sistem tarafından kullanılan ve boşta olan bellek miktarını listeler.

• df : Dosya sistemi raporlanır.

• du -sh <Dosya> : Dosyanın bölümlenme boyutunu verir.

• ps -ef : Çalışan prosesleri listeler.

• top : Çalışan proseslerin bellekte kapladığı alan listelenir

• date : Sistem tarihini ekrana yazar. “+%c” seçeneği ile tarih gösterim formatını değiştirir. Ayrıca belirtilen tarihe göre sistem tarihini günceller.

• uptime : Sistemi çalışma süresini belirtir.

• lspci : Sürücüleri listeler.

 

İpuçları

• Dosya üzerinde arama, belli satırda işlem yapmak için önce tüm dosyanın açılması performansı azaltır. Örneğin; “cat” komutunun çıktısını “head” komutuna vermek yerine, “head” komutundan sonra dosya adını vermek performansı arttırır.

 

DİZİN YAPISI

/ : En üst dizin, kök (root) dizindir.
/bin : Açılış sırasında kullanılan programlar ve işletim sistemi yüklendikten sonra (standart kullanıcılar tarafından) kullanılan bir çok program (binary) bu dizinde bulunur.
/boot : Sistem yükleyicisinin kullandığı dosyaları içerir.
/dev : Cihaz dosyaları, donanımlar bu dizindedir.
/etc : Uygulamaların ve servislerin (SSH, Apache) yapılandırma dosyalarını içerir.
/home : Kullanıcı dizinlerinin bulunduğu dizindir.
/lib : “/bin” ve “/sbin” dizinindeki dosyaların kullandığı kütüphane dosyalarını ve bazı kernel modüllerini içerir.
/mnt : Geçici bağlanan dosya sistemlerinin ve donanım aygıtlanırının bulunduğu dizindir.
/media : Geçici bağlanan cdrom, usb vb. bulunduğu dizindir.
/opt : Ek yazılımların kurulduğu dizin yapısı
/proc : Çerkirdek hakkında bilgiler tutan dosyaları (prosesler gibi) içeren ve sistem durumunu kontrol amacıyla kullanılan sanal bir dosya sistemidir. Bellek / RAM bilgisi (/proc/meminfo), CPU bilgisi (/proc/cpuinfo) bu dizin altındaki dosyalardadır.
/root : “root” kullanıcısının ev dizinidir.
/sbin : Sistem yöneticisinin (“root”) açılışta ve işletim sistemi yüklendikten sonra kullanabileceği programları içerir.
/tmp : Geçici dosyaların tutulduğu dizindir. Siztem yeniden başladığında içeriği silinir.
/usr : Paylaşılabilir (Kullanıcılara ait) dosyaları ve programları içerir.
/var : Log, mail gibi değişken sistem bilgilerini içerir.

 

KRİTİK DOSYALAR

/etc/resolv.conf : Sistem DNS sunucuları
/etc/issue : Dağıtım sürümü
/etc/passwd : Yerel kullanıcılar
/etc/shadow : Kullanıcı parola özetleri
/etc/sudoers : Sudo kuralları
/home/xxx/.bash_history : Kullanıcı komut tarihçesi
/home/*/.ssh/id* : SSH anahtarları
/home/*/.vnc : VNC uzaktan erişim bilgileri
/var/log/messages : Çoğu kayıt bilgisinin bulunduğu dosya
/var/log/maillog : Mesaj sistemiyle ilgili kayıtlar
/var/log/lastlog : Sisteme giren ve çıkan kullanıcıların kaydı – salt metin olmadığından “last” komutuyla içeriği görülebilir.

 

Kaynaklar:

http://www.galkan.net/p/bash-scripting-ile-pratik-programlama.html
https://www.sibertalimhane.com/mark/linux-egitimi/
https://www.youtube.com/watch?v=s1rNjzUo6IQ
https://github.com/xapax/security/blob/master/basics_of_linux.md
http://www.pixelbeat.org/cmdline.html
http://www.hackings.org/2012/07/en-sk-kullanlan-linux-konsol-komutlar.html

The Complete Alphabetical List of Kali Linux Commands

https://www.syslogs.org/linux-sistem-yoneticisi-egitim-dokumanlari/

https://geekviews.tech/kali-linux-commands-complete-list/